Wanneer je wilt dat data écht waarde opleveren voor inwoners, organisaties en onderzoekers, dan moet je samenwerken. Niet alleen binnen één domein, maar juist over grenzen heen. Daarom sloegen Datapoort en Datawerkplaats Mentale Gezondheid de handen ineen voor de eerste Multi-Party Computation-use case in Noord-Nederland: een gezamenlijke analyse van wachtlijstinzichten in de GGZ.
Een pilot die, zo vertellen Sereh Simons, programmamanager bij Datapoort, en dr. Yoran Gerritsma, programmacoördinator bij Datapoort, een eerste stap is om te laten zien dat deze manier van datasamenwerking kan. Door samen een eerste MPC-analyse uit te voeren, wordt zichtbaar wat er technisch, juridisch en organisatorisch mogelijk is wanneer organisaties hun data, op een privacy-vriendelijke manier, beschikbaar maken. Daarmee vormt deze pilot een inhoudelijke stap, én een fundament voor privacyvriendelijke datasamenwerking in Noord-Nederland.
“We moeten het samen doen en we kunnen het samen doen. Dat is misschien heel cliché, maar samen kom je toch verder, ook al duurt het soms wat langer. En dat kunnen wij als Datapoort faciliteren. We zijn laagdrempelig te benaderen en we willen dat mensen van elkaar leren in plaats van dat het ‘wij’ of ‘zij’ wordt.”
Sereh Simons
Programmamanager Datapoort
Waarom Multi Party Computation?
MPC maakt het mogelijk om gezamenlijke analyses uit te voeren zonder dat organisaties hun data hoeven te delen. De brondata worden versleuteld aangeleverd en zijn niet inzichtelijk voor andere partijen. Gerritsma, die zich bezig hield met de Governance, legt uit: “Het hele idee achter Multi-Party Computation is dat de data dus zowel technisch als juridisch bij de bron blijven. Daarmee biedt MPC een veilige manier om samen te werken, zonder dat gevoelige data de eigen organisatie verlaten.”
Om dit mogelijk te maken, moesten er wel wat stappen worden gezet. Gerritsma: “De MPC-node moet worden geïnstalleerd binnen de eigen IT-architectuur, organisaties moeten precies bepalen welke data nodig zijn en er moeten afspraken komen over rollen, toegangsrechten, privacy en risico’s.”
“We zaten met de functionarissen gegevensbescherming en de juristen om tafel om afspraken goed in te bedden. Daarbij keken we heel concreet naar vragen als: wie heeft toegang tot welke data, welke analyses mag je wel en niet uitvoeren en welke risico’s zijn daaraan verbonden? Tegelijkertijd moesten binnen organisaties ook de juiste rollen worden ingevuld, zoals die van een data steward die bepaalt welke regels we aan elkaar opleggen.”
Dr. Yoran Gerritsma
Programmacoördinator Datapoort
De eerste use case in Drenthe: MPC in de praktijk
Op 16 oktober 2025 bereikten GGZ Drenthe, GGD Drenthe, UMCG en psychologenpraktijk De Vaart een belangrijke mijlpaal: vanaf dat moment mochten zij met productiedata werken binnen het MPC-proces. De technische omgeving was daarvoor al ingericht. De samenwerking wordt ondersteund door Datapoort en Datawerkplaats Mentale Gezondheid Drenthe.
Het doel was helder: meer inzicht krijgen in wachtlijsten binnen de behandel-GGZ door zorgvraag- en verwijsinformatie te koppelen aan wijk-, leefomgeving- en sociaal-economische data vanuit de GGD. Dit gebeurt zonder dat resultaten herleidbaar zijn naar de individu. De brondata worden versleuteld aangeleverd, analyses vinden plaats op persoonsniveau, en de resultaten worden teruggekoppeld op groepsniveau.
De samenwerking tussen Datawerkplaats Mentale Gezondheid en Datapoort vormt de basis voor deze aanpak: zij ondersteunen de organisaties in het gehele proces van idee tot de daadwerkelijke uitvoering. De deelnemende partijen leveren menskracht en data om analyses op uit te voeren. Simons benadrukt dat dit voor veel organisaties onbekend terrein was: “Het was totaal iets nieuws, dus mensen moesten daar ook echt aan wennen. Het was veel masseerwerk en veel informeren en uitleggen, en dan nog een keer informeren.”
Het project draait niet alleen om het testen van een nieuwe techniek. Het gaat vooral om doen, leren en laten zien dat samenwerking op deze manier mogelijk is. Simons: “We zijn echt van het doen en daarmee laten zien dat het werkt. En daar is deze MPC-pilot een eerste stap in.”
Afbeelding 1: Van links naar rechts: Natasha Maurits (UMCG), Gertie Steenbergen (Psychologenpraktijk De Vaart), Nelleke Vedelaar (GGD Drenthe) en Hilda van der Hek (GGZ Drenthe)
Wat deze eerste stap nu al zichtbaar maakt
Hoewel de analyses nog maar net zijn gestart, is de impact in de deelnemende organisaties nu al zichtbaar. Eén van de eerste effecten is een duidelijke verbetering van de datakwaliteit en het bewustzijn rondom data. Gerritsma: “Je merkt dat data opschonen en coderen veel meer energie in beweging heeft gezet binnen organisaties.”
Simons: “We zien dat organisaties steeds bewuster worden over wat voor data ze eigenlijk hebben. Dat is mooi om te zien, dat wij organisaties in beweging zetten om meer te weten te komen over welke data ze hebben en wat die data eigenlijk precies betekenen.”
Daarnaast staat er nu een infrastructuur die klaar is om verder te groeien. De techniek draait al bij meerdere organisaties en de governance is doorlopen. Dat maakt vervolgprojecten een stuk eenvoudiger. Gerritsma: “Organisaties vinden het straks toch makkelijker om nog eens zo’n datasamenwerking aan te gaan, omdat de hele techniek al is geïnstalleerd.”
Afbeelding 2: Training van de data stewards en data scientists die de analyses maken
Ook de voorbereidingen die in dit project zijn gedaan komen goed van pas voor toekomstige opschaling. Simons legt uit: “We verwachten dat als we deze oplossing verder willen verbreden, dat dat veel sneller zal gaan, omdat er nu al documenten liggen waar voor jou bekende organisaties al naar hebben gekeken.”
Voor Simons is het duidelijk dat dit nog maar het begin is. “We zijn echt met een heel klein kruimeltje begonnen van iets wat heel groot kan zijn.” Het potentieel zit dan ook in verdere uitbreiding naar andere thema’s, domeinen en regio’s. Simons: “De potentie van deze oplossing is dat het zowel in aantal organisaties kan groeien als dat het in gebruik door deze organisaties kan groeien.”
En nu verder: samen blijven leren
Als er één rode draad door dit project loopt, dan is het deze: “Samenwerken, samen leren, samen delen. Dat is heel belangrijk,” aldus Simons. Datapoort vervult hierin een belangrijke rol: zij faciliteert de infrastructuur, verbindt partijen en deelt de opgedane kennis actief. Samen verlagen we ervaren obstakels en hobbels zodat Noord Nederland goed in staat is om data-ondersteund te werken aan complexe maatschappelijke vraagstukken rondom gezondheid.
De rol van het UMCG in de regionale samenwerking
Het UMCG neemt in deze pilot deel vanuit zijn regiofunctie. Omdat het een derdelijnsorganisatie is, zijn de eerste analyses niet direct bedoeld voor de academische zorg. De belangrijkste winst zit voor het UMCG in de infrastructuur die nu staat. Simons: “De meerwaarde is vooral dat deze techniek nu staat en dat er veel meer mogelijk is.”
Binnen het UMCG groeit ondertussen de belangstelling voor wat MPC kan betekenen. Gerritsma merkt het in de reacties van onderzoekers of clustermanagers die binnenkomen: “Je merkt dat vanuit het UMCG bepaalde onderzoekers of clustermanagers laten weten dat ze heel veel mogelijkheden zien voor hun onderzoek.” Die toenemende nieuwsgierigheid laat zien dat de academische wereld en de regionale praktijk elkaar vinden. Simons: “Je loopt denk ik van allebei de kanten dichter naar elkaar toe.”
Vooruitblik: veel meer mogelijk dan alleen wachtlijsten
De MPC-pilot rond de GGZ-wachtlijsten laat volgens Gerritsma slechts een fractie van het potentieel zien: “We kijken nu binnen deze organisaties specifiek naar wachtlijsten, maar de mogelijkheden zijn veel groter, zoals uitbreiding naar andere GGZ-instellingen en het onderzoeken van bredere vraagstukken binnen de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast laat deze pilot zien dat je niet alleen dezelfde variabelen uit verschillende organisaties kunt vergelijken, maar ook verschillende soorten data kunt combineren.”
Dankzij de infrastructuur die opgezet is, zijn nieuwe projecten een stuk eenvoudiger op te zetten. Gerritsma: “De techniek is geïnstalleerd in deze organisaties, dat is niet opnieuw nodig.” Ook de juridische basis is gelegd: “De verwerking van persoonsgegevens voor dit doel is al getoetst. Nieuwe organisaties kunnen direct aan de slag. Er ligt een uitgebreid document klaar, opgesteld met de functionarissen gegevensbescherming, waarin beschreven staat hoe de gegevens precies verwerkt worden, ten behoeve van de verplichte Data Protection Impact Assessment. We hebben het gehele proces inmiddels doorlopen, waardoor we goed kunnen ondersteunen bij toekomstige use cases.”
Het treinspoor ligt er, nu komen de stations
Die stevige basis maakt het mogelijk om breder te denken: nieuwe organisaties aansluiten, andere domeinen verkennen en nieuwe vraagstukken oppakken. Of zoals Simons het verwoordt: “We hebben het treinspoor aangelegd, en nu kunnen we meer stations erbij bouwen.” Deze eerste pilot laat op dit moment al zien dat deze vorm van privacyvriendelijke datasamenwerking in de praktijk werkt. Simons: “We zijn concreet bezig om dit geografisch uit te breiden en ook andere vragen te beantwoorden. Zodra we hier meer over kunnen delen lees je dat op Datawerkplaats.net.”
Wil je verkennen of jouw datavraagstuk geschikt is als MPC-use case? Neem dan contact op met Datapoort (datapoort@umcg.nl)